سندرم پیش از قاعدگی

سندرم پیش از قاعدگی به‌عنوان یک بیماری روان‌تنی

سندرم پیش از قاعدگی(PMS) به ترکیبی از علائم فیزیکی، احساسی و رفتاری اشاره دارد که در روزها یا هفته‌های منتهی به قاعدگی در بسیاری از زنان رخ می‌دهد. درحالی‌که علت دقیق PMS به‌طور کامل شناخته‌نشده است، اعتقاد بر این است که با نوسانات هورمونی در طول چرخه قاعدگی مرتبط است.

علائم فیزیکی که معمولاً با PMS همراه است شامل نفخ، حساس شدن سینه‌ها، خستگی، سردرد و تغییر در اشتها بوده و علائم عاطفی و رفتاری ممکن است شامل نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری، اضطراب، افسردگی و مشکل در تمرکز و علائم رفتاری… که می‌توانند ازنظر شدت متفاوت باشند و به‌طور قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی یک زن تأثیر بگذارند.

پیشرفت‌های اخیر در علوم اعصاب مکانیسم‌های زمینه‌ای PMS را روشن کرده است. مطالعات نشان داده‌اند که تغییرات هورمونی در طول چرخه قاعدگی می‌تواند بر انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین که نقش مهمی در تنظیم خلق‌وخو دارد، تأثیر بگذارد. نوسانات در سطوح استروژن و پروژسترون نیز ممکن است بر فعالیت سروتونین تأثیر گذاشته و منجر به اختلالات خلقی و علائم عاطفی شود.

تکنیک‌های تصویربرداری عصبی بینش‌هایی را در مورد مناطق مغزی درگیر در PMS ارائه کرده است. تحقیقات نشان داده است که نواحی خاصی، ازجمله آمیگدال (مرکز احساسات) و قشر جلوی مغز، ممکن است فعالیت و الگوهای ارتباطی تغییریافته را در زنان مبتلابه PMS نشان دهند. این یافته‌ها به درک ما از اساس عصبی علائم عاطفی و شناختی تجربه‌شده در این مرحله کمک می‌کند.

توجه به این نکته ضروری است که PMS یک تجربه کاملاً فردی است و همه زنان علائم یا شدت یکسانی را تجربه نمی‌کنند و مدیریت آن اغلب شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و مداخلات پزشکی است. ورزش منظم، رژیم غذایی متعادل، تکنیک‌های کاهش استرس  و ذهن آگاهی و خواب کافی می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.

• اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMDD)

در برخی زنان، درد فیزیکی و استرس عاطفی آن‌قدر شدید است که زندگی روزمره آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تعدادی از زنان مبتلابه سندرم پیش از قاعدگی هرماه علائم ناتوان‌کننده‌ای دارند که این شکل از سندرم ، اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMDD) نامیده می‌شود. علائم و نشانه‌های اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMDD) همان نشانه های pms با شدت بیشتر و دردناک تر است. تغییرات چرخه‌ای در هورمون‌ها، تغییرات شیمیایی در مغز، نوسانات سروتونین یک ماده شیمیایی در مغز (انتقال‌دهنده عصبی) که گمان می‌رود نقش مهمی در حالت‌های خلقی بازی می‌کند، می‌تواند علائم PMDD را تحریک کند. مقادیر ناکافی سروتونین ممکن است به افسردگی قبل از قاعدگی، خستگی و مشکلات خواب منجر شود.

Frontiers | Mindfulness Training Intervention With the Persian Version of the Mindfulness Training Mobile App for Premenstrual Syndrome: A Randomized Controlled Trial (frontiersin.org)

هنگام قاعدگی در مغز چه اتفاقی می‌افتد؟

در طول سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، هورمون‌ها شروع به نوسان می‌کنند و سطوح مواد شیمیایی مغز را تغییر می‌دهند که تعادل و هوشیاری شما را حفظ کند، اما دقیقاً در طول دوره قاعدگی چه اتفاقی برای مغز می‌افتد؟

هورمون‌های جنسی، مانند استروژن، پروژسترون و تستوسترون، تأثیر قابل‌توجهی بر مغز، رفتار و عملکرد شناختی دارند. چرخه قاعدگی یک مدل مناسب برای بررسی چگونگی نوسانات ظریف این هورمون ها و ارتباط آن با عملکرد عاطفی و شناختی مرتبط می‌باشد.

مطالعاتی که چرخه قاعدگی را در زنان سالم موردبررسی قرار می‌دهد، نتوانسته‌اند ارتباط ثابتی بین شناخت و قاعدگی نشان دهد و هنوز مشخص نیست که آیا هرگونه اختلال شناختی شناسایی‌شده ممکن است به تجربه منفی خلق‌وخو و علائم روانی نسبت داده شود یا اثر مستقیم‌تری از اختلالات یا حساسیت هورمونی باشد. ممکن است هر تغییر شناختی که رخ می‌دهد در طول یک چرخه ماهانه آن‌قدر گذرا باشد که در عملکرد فرد قابل‌تشخیص نباشد.

بااین‌وجود شواهد نشان می‌دهد که ممکن است نقص‌های شناختی در برخی از جنبه‌های عملکرد اجرایی در افرادی که دارای علائم بیشتر هستند (زنان مبتلابه PMDD) وجود داشته باشد.

Le J, Thomas N, Gurvich C. Cognition, The Menstrual Cycle, and Premenstrual Disorders: A Review. Brain Sci. 2020 Mar 27;10(4):198. doi: 10.3390/brainsci10040198. PMID: 32230889; PMCID: PMC7226433.

بااین‌حال چرخه قاعدگی یک زن به طرق مختلف بر مغز او تأثیر می‌گذارد، استروژن، پروژسترون و تستوسترون در طول چرخه قاعدگی زنان در نوسان است و هیپوکامپ، هیپوتالاموس و آمیگدال تحت تأثیر این افزایش و افت استروژن- پروژسترون قرار می گیرند. تغییرات این هورمون‌ها می‌تواند بر خلق‌وخو، عزت‌نفس و نحوه ارتباط او با دیگران تأثیر بگذارد. سطح استروژن، پروژسترون و تستوسترون – سه هورمون اصلی که چرخه قاعدگی را کنترل می‌کنند – در اولین روز خونریزی نسبتاً پایین است. معمولاً پس از چند روز اول، افزایش سطح استروژن وجود خواهد داشت که باعث تحریک ترشح اندورفین می‌شود که مه گرفتگی و تغییرات ناخوشایند ذهنی موجود در PMS را از بین می‌برد.